Ο Κέδρος στο Σαρακίνικο, το κέντρο της Γαύδου
Ωγυγίη τις νήσος απόπροθεν ειν αλί κείται' ένθα μεν Ατλαντος θυγάτηρ δολόεσσα Καλυψώ ναίει ευπλόκαμος, δεινή θεός' ουδέ τις αυτή μίσγεται ούτε θεών ούτε θνητών ανθρώπων αλλ' εμέ τον δύστηνον εφέστιον ήγαγε δαίμων οίον, επεί μοι νήα θοήν αργήτι κεραυνώ Ζευς έλσας εκέασσε μέσω ενί οίνοπι πόντω.
ΟΜΗΡΟΣ/ΟΔΥΣΣΕΙΑ η' (στίχοι 244-250)
(Βαθιά στο πέλαγο είναι ένα νησί, Ωγυγία Εκεί που μένει του Ατλαντα η δολοπλόκα κόρη, η Καλυψώ, με τις σγουρές πλεξούδες, δεινή θεά, που μήτε θεός, μήτε άνθρωπος σμίγει μαζί της αλλά εμένα το δύστυχο, στο σπίτι της μ' έφερε η μοίρα αφού το γρήγορο καράβι μου με κεραυνού φωτιά το 'καψε ο Δίας μεσοπέλαγα).
Το καραβάκι φτάνει από την Παλιόχωρα στον Καραβέ
΄Ετσι βρέθηκα, Ιούλιο μήνα, με τον Όμηρο, σε μια σπηλιά στη Γαύδο, παραδέρνοντας στα κύματα πέντε ώρες για να φτάσω από την Παλιόχωρα, πάνω σ' ένα παλιό, ξύλινο liberty, που σήκωνε την πλώρη του στον ουρανό κι ύστερα καταβούλιαζε στο τάρταρο μιας σκούρας θάλασσας, που έβγαζε φίδια μεσοπέλαγα.
Είχα, θαρώ, τη γεύση του Οδυσσέα!
Όταν καβατζάραμε τον κάβο και φουντάραμε επιτέλους στο λιμανάκι του Καραβέ, έτσι ανακατωμένοι στο κατάστρωμα με λογής συμπράγκαλα και φορτία, νόμιζα πως κουνούσε ακόμη και η στεριά.
Οι πιο πολλοί είχαν αναποδογυρίσει τα στομάχια τους στη θάλασσα.|
Ο,τι απομένει από το φάρο
Στο σταυρό της πλώρης σκαμπανέβαινε σ' ολόκληρη τη διαδρομή μια θαμπή στεριά, σα ράχη φάλαινας στη θάλασσα, κι όσο την πλησιάζαμε άλλαζε σουλούπι μέσα στη θαμπάδα της καλοκαιριάτικης αντηλιάς, μέχρι που πήρε πια το οριστικό σχήμα της και φάνηκαν με κόπο τα λίγα σπίτια εδώ κι εκεί, όπως και ένας λευκός Αη-Γιάννης στην κορυφογραμμή, πάνω από την αμμουδιά του Λαυρακά.
Όπως και νάχει, η Γαύδος είναι ένας μύθος!
Και δεν είναι μόνο η Καλυψώ, με τους θεϊκούς της έρωτες, που απογυρεύει μιας θνητής τα κόλπα και τα πείσματα.
Μέρες πολλές, σχεδιάζοντας αυτό το ...υπερπόντιο ταξίδι στη Γαύδο, είχα μπελάδες μ' αυτό το όνομα: Λαυρακάς!
Μια παραλία με τους αμμόλοφούς της, να αντιγράφουν τη Σαχάρα, σηκώνοντας την άμμο τους στον ουρανό.
Οι παραλίες του Αη-Γιάννη και του Λαυρακά
Μπροστά μου έβλεπα τους Τουαρέγκ. Μια φυλή της άμμου, με τα μπλε τυρμπάν, που σηκώνουν στους ώμους τους τον ουρανό της ερήμου...
Ωστόσο, ένας ταξιδιωτικός οδηγός που είχα μαζί μου, εξηγούσε πως αυτή η παραλία πήρε το όνομά της από τα λαυράκια!
Μου φαινόταν αστείο για να το πιστέψω. Συνήθως, οι πιο πολλοί τουρίστες βολεύονται με την πρώτη εξήγηση που βρίσκουν μπροστά τους, και είναι, ως φαίνεται, η πιο εύκολη.
Μπορεί να είχα μείνει κι εγώ μ' αυτή την εντύπωση, για τα «λαυράκια» του Λαυρακά, αν δεν είχα ανακαλύψει στο Internet μια σελίδα για τη Γαύδο, με μια αναφορά στις ανακαλύψεις ενός Άγγλου γεωγράφου, υδρογράφου και αρχαιολόγου, του υποπλοιάρχου T. B. Spratt, που περιηγήθηκε στη Γαύδο τον 19ο αιώνα.
Η ταμπέλα και η ερημιά
Για την ερμηνεία του τοπωνύμιου Λαυρακάς, η καταφυγή στη Μινωική λέξη δίνει μια διέξοδο. Ο «λάβρυς» δεν είναι άλλος από τον Διπλό Πέλεκυ, το λατρευτικό σύμβολο που εντοπίζεται σε όλα τα Μινωικά ιερά.
Και ο Λαυρακάς είναι γεμάτος με σπηλιές-τάφους, Μινωικής περιόδου, όπως μαρτυρούν λιγοστά ευρήματα, που χρονολογήθηκαν από αρχαιολόγους.
Όλες οι σπηλιές αυτές, που είναι ανοιχτές, έχουν συλληθεί. Ωστόσο, κάτω από τους αμμόλοφους είναι πιθανό να είναι θαμμένες ακόμη κι άλλες, ανεξερεύνητες. Έστω, όμως, κι αυτό μόνο το ίχνος βεβαιώνει ότι η Γαύδος είχε πάνω της ένα κοινωνικά οργανωμένο πληθυσμό, από τα Μινωικά χρόνια.
Το λιμανάκι του Καραβέ
Ο Καραβές είναι το λιμάνι της Γαύδου. Δηλαδή, ένας μικρός μώλος και πέντε σπίτια, που τα δυο από αυτά είναι καφενεία και μαγέρικα.
Απέναντι, η στεριά της Κρήτης κι ενδιάμεσα μια θάλασσα σκούρα στο βαθύ της μπλε.
Πρωτίστως, η Οδύσσεια είναι μια αίσθηση. Ένα δράμα φωτός πάνω στη θάλασσα, το έσχατο κομμάτι της απελπισίας, ή μια υποψία ελπίδας στο πουθενά.
Αυτή είναι η Γαύδος!
Η Ωγυγία της Ομηρικής Οδύσσειας. Η εσχατιά του Ευρωπαϊκού Νότου. Η τελευταία στεριά στη Μεσόγειο, πριν από τις ακτές της Αφρικής. Μια μικρή ξηρά που πλέει στο Λιβυκό κι έχει να διηγηθεί ένα πλήθος ιστορίες από τα προϊστορικά της χρόνια, με τους κέδρους, τα απολιθώματα των θαλασσινών οστράκων, που βρίθουν στο χώμα της και με τις αναπνοές των λίγων ανθρώπων που την κατοικούν ακόμη, μόνο και μόνο γιατί οι ρίζες τους πάνε βαθιά στα χώματά της.
Μια σημαία στην ξερολιθιά
Αυτή είναι η Γαύδος!
Ένα νησί που ξεπετάχτηκε απ' τη θάλασσα. Βυθός ονείρων. Το απόλυτο της ερημιάς, της απομόνωσης και της εγκατάλειψης. Ακόμη κι εκείνο το ελικοδρόμιο που έφτιαξε πάνω της το κράτος, πριν από κάμποσα χρόνια, μοιάζει με φωλιά εξωγήϊνων, που ρημάζει για το θεαθείναι.
Το ίδιο και οι δυο πανύψηλες αντένες που φύτεψαν στην παραλία του Σαρακίνηκου για να σηκώνουν απάνω τους τις δυο σημαίες, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την Ελληνική.
Νόμισμα της Γαύδου, το Euro!
Χωρίς ηλεκτρικό ακόμη, και μ' ένα ή δυο τηλέφωνα προβληματικά, εκτός από τα κινητά, που πάνε όπου θες, και περισώζουν την κατάσταση.
Αυτή είναι η Γαύδος!
Με το φως του λύχνου ακόμη, όταν κι αυτές ηλεκτρογεννήτριες τα... φτύνουν κάθε τρεις και λίγο. Και το φως του φεγγαριού έχει αξία αρχεγονική.
Ο Παπα-Μανώλης Μπικογιαννάκης
Ο Παπά Μανώλης Μπικογιαννάκης που διακονεί με πείσμα το νησί του, έχει μύρια παράπονα να διηγηθεί για του κράτους την αδιαφορία.
Αυτή είναι η Γαύδος!
Ένα παιδί στο Δημοτικό και πλήθος ερειπωμένα σπίτια...
Κάπου-κάπου τη θυμάται και κανένα καράβι του Πολεμικού μας Ναυτικού.
Για τους γυμνιστές, ντόπιους και ξένους, που κατασκηνώνουν ακόμη ελεύθερα στις παραλίες του νησιού, εκεί κάτω από τον Αη-Γιάννη και τον Λαυρακά, η Γαύδος είναι ο τελευταίος παράδεισος. Ετσι λένε.
Όπως το δει κανείς. Εξαρτάται από τους λόγους που φέρνουν κάποιον σ' αυτό το νησί.
Άλλοι ψάχνουν να βρουν την τρώγλη που έμενε ο Άρης Βελουχιώτης, εξόριστος στο Σαρακίνικο. Έξω από κείνο το χαμόσπιτο του Άρη, κυματίζει τώρα μια μπλε σημαία με τ' αστέρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Άλλοι, πάλι, αναζητούν τα ίχνη της Καλυψώς, με όσα αναφέρει ο Όμηρος για το νησί, αλλά και οι θρύλλοι. Είναι δυο σπηλιές που διεκδικούν αυτή τη δόξα. Η μία στην περιοχή του Ερρικιά και η άλλη, εκεί στις σπηλιές του Λαυρακά, με τα προϊστορικά ευρήματα των αρχαιολόγων.
Μια από τις μετρημένες στα δάκτυλα κατοίκους στην Αμπελο!
Είναι κι αυτοί που λένε πως η Γαύδος είναι το νησί του έρωτα και βλέπουνε την Καλυψώ παντού, μπροστά τους να τυραννά τον Οδυσσέα με τα πείσματα και τους έρωτές της, μέχρι που έδωσε τη λύση ο φτερωτός Ερμής, σταλμένος απ' τον Δία.
Μπορεί και νάναι η ψυχή της Γαύδου αυτή η βάρκα
Είναι εκεί στο ε΄ της Οδύσσειας εκείνη η ωραία αποστροφή της Καλυψώς, που παραπονιέται στους θεούς, γιατί της παίρνουνε τον άντρα:
«Σχέτλιοί εστε, θεοί, ζηλήμονες έξοχον άλλων οί τε θεαίς αγάασθε παρ' ανδράσιν ευνάζεσθαι αμφαδίην, ήν τίς τε φίλον ποιήσετ' ακοίτην».
ΟΜΗΡΟΣ /ΟΔΥΣΣΕΙΑ ε' (στίχοι 118-120)
( Σκληροί που είσαστε θεοί, ζηλιάρηδες, πιο πολύ απ' όλους και οργίζεστε με τις θεές που με θνητούς πλαγιάζουν αν κάποια φανερά όποιον ποθεί, στο στρώμα της τον ρίξει ).